Abbasi Tarsus valileri listesi
Tarsus, Küçük Asya'nın güneydoğu bölgesinde (modern Türkiye), Kilikya'da bir şehirdir.[1] MÖ 67 yılından itibaren Roma kontrolünde olan şehir sonra 7. yüzyıl ortasına kadarBizans İmparatorluğu kontrolüne geçmiştir, Levant'ın Müslüman fethinin takiben şehrin kontrolü yeni doğan Halifelik ile çekişme konusu oldu.[2] Bizanslılar ile Emevîler arasında gerçekleşen ihtilaflarda, iki imparatorluk arasında tartışmalı ara bölgede yer alan bir şehirdi ve sıklıkla el değiştirmesi süreç içerisinde şehrin terkedilmesine ve haraplaşmasına neden oldu.[3] 778/9 yılında Abbasiler Bizans'a karşı şehri operasyon üssü olarak ilk teşebbüse giriştiler fakat çalışma açık şekilde tamamlanmadı. 787/8 yılından sonra Halife Harun Reşid (h. 786-809) emriyle Faraj ibn Sulaym tarafından şehir yeniden kurulup ve yerleşime açıldı. 3,000 Horasanlı ve 2,000 Suriyeliye (Antakya ve Misis'in her birinden bin tane) şehir kalesi içinde ev ve toprak verildi.[4]
Tarsus kısa süre sonra, yüzyılın dönüşüne yakın bir zaman, Bizans tarafından geri alındı. Şehir, Dördüncü Fitne Abbasi iç savaşı sırasında Bizans'ın elinde kaldı fakat Halife Memun (h. 813-833) Bizans'a karşı saldırgan seferler düzenleme emrettiği zaman şehir 830 yılında tekrar Müslüman kontrolüne geçti.[5] Tarsus valileri sıklıkla tüm Suriye marches (al-thughur ash-Shamiyya) valiliğini de yürütüyordu ve ana görevleri Bizans'a karşı yıllık akınları düzenlemekti.[6] Şehrin kontrolü ve Bizans'ın marches bölgeleri otonom Mısır hükümdarı Ahmed bin Tolun'a geçtiği 878/9 yılına kadar şehir doğrudan Abbasi kontrolünde kaldı. Vali Yazman el-Hadım şehre Bağdat'a bağlı 882'den sonra döndü fakat tekrar 980 yılında Tolunoğulları hükümdarlığını kabul etmeye zorlandı. bin Tolun'un soyundan Humâreveyh'in 896 yılında ölümüne kadar thughur Tolunoğulları hükümdarlığında kaldı, o tarihten sonra Halife Mutezid (h. 892-902) sınır bölgelerinin doğrudan kontrolünü tekrar ele aldı.[7][8] 946/7 yılında, Tarsus, Bizans sınır toprakları ve kuzey Suriye'nin yeni efendisi Hamdani Halep Emiri Seyfü'd Devle'nin hükümdarlığını kabul etti. Bizans'ın yeniden dirilişi ile bağı korumayı başarmış ancak 965 yılında Bizans İmparatoru II. Nikiforos (h. 963-969) şehri ele geçirerek orada Müslüman hakimiyetini sona erdirdiler.[9][10]
Valilerin listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]| İsim | Dönem | Notlar | Kaynak |
|---|---|---|---|
| Yazid ibn Makhlad al-Fazari | Ömer bin Hübeyre'nın Emevîleri destekleyen ailesinden olmasından dolayı aşırı kibri nedeniyle Horasan garnizonundan sevilmemiş ve kovulmuştur. | [6][11] | |
| Abu'l-Fawaris | Sadece atandığı tarih bilinmektedir. | [11][12] | |
| Thabit ibn Nasr ibn Malik al-Khuza'i | "Suriye marches emiri" unvanı almıştır. | [12] | |
| Ahmad ibn Sa'id ibn Salm ibn Qutayba al-Bahili | Eylül/ekim Arap-Bizans esir değişimini yönetmiştir, Bizans topraklarına yaptığı kış akınının başarısızlığından sonra görevden alınmıştır. | [12] | |
| Nasr ibn Hamza al-Khuza'i | Sadece atandığı tarih bilinmektedir. | [12] | |
| Ali bin Yahya el-Ermeni | Ekim/Kasım 862 |
Bizans ile yapılan savaşların mühim figürlerinden biridir, birçok yaz akınına liderlik etmiş ve 856 ve Nisan 860 tarihlerinde yapılan iki esir değişimine nezaret etmiştir. | [12] |
| Muhammad ibn Harun al-Taghlibi | Bu makama atanmış ancak Tarsus'a varmadan ölmüştür. | [12] | |
| Muhammad ibn Ali al-Armani | Bizanslılar tarafından öldürülmüştür. | [12] | |
| Urkhuz ibn Ulugh Tarkhan | Loulon Kalesinde bulunan garnizonun maaşlarını zimmetine geçirdiği, orayı Bizanslılarla teslim ettiği için görevden alınmıştır. | [12][13] | |
| Abdallah ibn Rashid ibn Kawus | Bizanslılarla yapılan savaşta yenilmiş ve esir alınmıştır. | [12][14] | |
| Takhshi | 878 yılında Tarsus'tan ayrılmasından sonra Ahmed bin Tolun tarafından atanmıştır. | [12] | |
| Sima | Ahmed bin Tolun tarafından atanmıştır. | [12] | |
| Khalaf al-Farghani | Ahmed bin Tolun tarafından atanmıştır. Yazman yönetimindeki Abbasi taraftarı hizip tarafından görevden alınmıştır. | [12] | |
| Yazman el-Hadım | Abbasi taraftarı hizbin lideridir, Bizanslılara karşı birçok seferi komuta etmiştir. Ekim 890 tarihinde Tolunoğulları hükümdarlığını kabul etmiştir. Bizanslılara karşı bir seferde aldığı yaralardan ötürü ölmüştür.| [15] | ||
| Ahmad ibn Tughan al-Ujayfi | by summer 892 |
Yazman'ın ardılıdır, başlangıçta Humâreveyh tarafından onaylanmış ama sonra Humâreveyh'in kuzeni ile değiştirilmiştir. | [16] |
| Muhammad ibn Musa ibn Tulun | Tolunoğulları hanedanı üyesidir, Humâreveyh tarafından atanmıştır, Ağustos 892 tarihinde halk tarafından indirilip, tutuklanmıştır. | [16] | |
| Ahmad ibn Tughan al-Ujayfi | [16][17] | ||
| Tarsuslu Damyanah | Mart/Nisan 897 |
Bizans dönmesi, al-Ujayfi ayrılırken onu Tarsus'ta ardından yetkili bırakmıştır. Abbasi taraftarı isyanı nedeniyle görevden alınıp, tutuklanmıştır. | [16] |
| Ibn al-Ikhshad | Halife Mutezid tarafından atanmıştır. Bizanslılara karşı yapılan bir seferde öldürülmüştür. | [18][19] | |
| Abu Thabit | Ibn al-Ikhshad'ın yardımcısı, onun ölümünden sonra yerine geçmiştir fakat kendisi de Mart 900 tarihinde Bizanslılar tarafından esir alınmıştır. | [18][20] | |
| Ali ibn al-Arabi | Abu Thabit'in yerine Tarsus'un önde gelenleri tarafından seçilmiştir. | [18] | |
| Nizar ibn Muhammad | Marches valisi al-Hasan ibn Ali Kura tarafından atanmıştır. | [18] | |
| Muzaffar ibn al-Hajj | Görevden alınmıştır. | [18] | |
| Abu'l-Asa'ir Ahmad ibn Nasr | Muzaffar ibn al-Hajj'ın ardılı. | [18] | |
| Rustam ibn Bardaw al-Farghani | Bizanslılara karşı birçok akını yönetmiştir ve Eylül 905 ve 908 esir değişimlerini yönetmiştir. Ayrıca asi Andronikos Dukas'ın Arap topraklarına sığınmasına yardımcı olmuştur. | [18][21] | |
| Bishr al-Afshini | Bizanslılara karşı birçok akını yönetmiştir ve 917 sonbaharı esir değişimini yönetmiştir. | [18][22] | |
| Thamal al-Dulafi | Başarılı bir deniz komutanı, Amorium'un yağmalanması dahil Bizanslılara karşı birçok akını yönetmiştir ve ortak bir cephe için Bulga Çarı I. Simeon ile temasa geçmiştir. 925 sonbaharı esir değişimini yönetmiştir. | [18][23] | |
| Bushra al-Thamali | Thamal al-Dulafi'nin önceki yardımcısı, 938 sonbaharı esir değişimini yönetmiştir. | [24] | |
| Nasr al-Thamali | Thamal al-Dulafi'nin önceki yardımcısı, kış 941/2'de makamda kaydedilmiştir ve Ekim 946 tarihinde esir değişimini yönetmiştir. Temmuz 946 tarihinden Seyfü'd Devle hükümdarlığına kadar görev yapmıştır. | [24][25] | |
| Ibn az-Zayyat | Seyfü'd Devle tarafından atanmıştır. 961 sonlarında bir kez daha doğrudan Abbasi Halifeliğine bağlanmıştır, Bizanslılar tarafından mağlup edildi ve intihar etti. Tarsus, Seyfü'd-Devle'ya bağlandı. | [26] | |
| Rashiq al-Nasimi | 16 Ağustos 965 |
Ibn al-Zayyat'ın ardılı. 16 Ağustos 965 tarihinde şehir II. Nikiforos'a teslim edilene kadar Tarsus Valisi. | [27] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bosworth 1992, s. 268.
- ^ Bosworth 1992, s. 269.
- ^ Bosworth 1992, ss. 269-271.
- ^ Bosworth 1992, ss. 271-273.
- ^ Bosworth 1992, ss. 273-274.
- ^ a b Stern 1960, s. 218.
- ^ Bosworth 1992, ss. 274-276.
- ^ Stern 1960, ss. 218, 219-220.
- ^ Bosworth 1992, ss. 276-278.
- ^ Stern 1960, s. 223.
- ^ a b Bosworth 1992, s. 273.
- ^ a b c d e f g h i j k l Stern 1960, s. 219.
- ^ PmbZ, Urḫuz (#28403).
- ^ PmbZ, ʻAbdallāh b. Rāšid b. Kāwus (#20014).
- ^ Stern 1960, ss. 219-220.
- ^ a b c d Stern 1960, s. 220.
- ^ PmbZ, Aḥmad b. Tuġān al-‘Uǧayfī (#20193).
- ^ a b c d e f g h i Stern 1960, s. 221.
- ^ PmbZ, Ibn al-Iḫšād (#22696).
- ^ PmbZ, Abū Ṯābit (#20080).
- ^ PmbZ, Rustam b. Baradū al-Farġānī (#26909).
- ^ PmbZ, Bišr al-Afšīnī (#21166).
- ^ PmbZ, Ṯamal ad-Dulafī (#27558).
- ^ a b Stern 1960, ss. 221, 223.
- ^ PmbZ, Naṣr aṯ-Ṯamalī (#25494).
- ^ PmbZ, Ibn az-Zayyāt (#22686).
- ^ PmbZ, Rašīq an-Nasīmī (#26804).
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bosworth, C. E. (1992). "The City of Tarsus and the Arab-Byzantine Frontiers in Early and Middle ʿAbbāsid Times". Oriens. Cilt 33. ss. 268-286. ISSN 0078-6527. 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2016.
- Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Zielke, Beate; Pratsch, Thomas, (Ed.) (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt (Almanca). De Gruyter.
- Stern, S. M. (1960). "The Coins of Thamal and of Other Governors of Tarsus". Journal of the American Oriental Society. 80 (3). ss. 217-225. doi:10.2307/596170. 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2016.